هر دوی آنها Frimware هایی می باشند که بعد از روشن شدن کامپیوتر یا لپ تاپ، اجرا می شوند و فرآیند راه اندازی سیستم عامل و اجرای آن و کنترل دیگر بخش های سخت افزاری را بر عهده دارند. در ادامه به صورت تخصصی تر با آنها آشنا می شوید.
BIOS چیست ؟
BIOS یا Basic Input/Output System یک نوع Firmware (میان افزار) می باشد. در این Firmware دستورالعمل هایی وجود دارد که در نوعی Chip بر روی مادربرد کامپیوتر (یا لپ تاپ) قرار دارد. در این Chip یک نوع حافظه ROM قرار دارد که قابلیت تغییر ندارد (ROM یا Read Only Memory قابلیت Read دارد و Write بر روی آن در شرایط خاص انجام می شود.) و برای آن که ما بتوانیم تنظیماتی را روی BIOS ذخیره کنیم، حافظه CMOS وجود دارد. تغییرات و پیکربندی های ما که در محیط BIOS انجام داده ایم، در این حافظه قرار می گیرد و تا زمانی که باتری آن را از روی مادربرد خارج نکنیم، پایدار می ماند. البته این نکته هم حائز اهمیت است که در مادربرد های جدید، BIOS بر روی یک حافظه Flash قرار دارد.
بعد از روشن شدن کامپیوتر (وصل شدن برق و زدن دکمه روشن) اولین چیزی که شروع به کار می کند BIOS است. بعد از آن هم بر روی حافظه های دیگر مثل هارد دیسک به دنبال سیستم عامل برای اجرا می گردد و آن را پیدا می کند و ادامه کنترل سیستم را به آن سیستم عامل می دهد.
بعضی از مادربرد ها از دو BIOS استفاده می کنند که مثل عمل RAID در ذخیره سازی سرور ها عمل میکند و اگر BIOS فعلی دچار مشکل شد، BIOS جایگزین به روی کار می آید تا سیستم از غیر فعال نباشد.
محیط تنظیماتی BIOS خیلی ساده است که در آن می توانیم از وضعیت بعضی از بخش های سیستم با خبر باشیم و تنظیمات کلی سیستم را تغییر بدهیم.
UEFI چیست ؟
EFI بین FirmwareBIOS یا و سیستم عامل که به عنوان واسط عمل می کند، وجود دارد. UEFI یا همان Unified Extensible Firmware Interface، نوع توسعه یافته EFI است. در واقع UEFI همان محیط BIOS با امکانات خیلی بیشتر و زیباتر است.
امنیت UEFI چگونه است ؟
تا به حال چند مشکل امنیتی برای UEFI پیدا شده است. به طور مثال یک نوع بدافزار وجود دارد که برای خراب کاری نیاز به دسترسی محلی به سیستم UEFI دارد و می تواند کد های مخربش را روی Flash سیستم ذخیره کند. نوع دیگر این بدافزار به شکلی است که کد های مخرب را به Firmware اصلی تزریق می کند و مانع بوت شدن سیستم عامل می شود.
در مقابل این ها، KUEFI یا Kaspersky UEFI وجود دارد. این ضد بدافزار پرونده های سیستمی را قبل از شروع به کار مرور کرده و هر بدافزار مخفی شده ای را تشخیص می دهد. همچنین توانایی این را دارد که به کاربر هشدار دهد و یا به طور کامل راه اندازی سامانه را مسدود کند تا یک متخصص مشکل را برطرف کند.
نوع شروع کار و خواندن اطلاعات بارگذاری سیستم عامل در BIOS و UEFI خیلی فرق دارد. مثلا BIOS از کدهایی 16 بیتی استفاده میکند اما در مقابل UEFI از فایلهایی که فرمتشان “efi.” است استفاده می کند. این فایل ها نیز از پارتیشن های EFI روی دیسک خوانده می شود. مکان پیش فرض این بارگذاری کننده سیستم عامل در EFI/BOOT/boot[arch].EFI است. مثلا در DVD یا FLash های بوت شده سیستم عامل Windows و یا Linux، این فایل را در قسمت efi/boot/bootx64.efi می توان دید.
اگر اینچنین محیط ها را دیده باشید، اصطلاحاتی مثل UEFI BIOS و Legacy BIOS برایتان آشنا می باشد. منظور از UEFI BIOS همان UEFI و Legacy BIOS همان BIOS است.
برای اجرای سیستم عامل های مختلف روی UEFI، باید هارد دیسک (SSD و یا هر فضای ذخیره سازی دیگر) را به حالت GPT تغییر بدهید چون UEFI چیزی مثل MBR را نمی شناسد!
در کل برای آن که بتوانیم بهتر کلمه های GPT ، MBR ، UEFI ، BOIS رو درک کنیم ، باید UEFI و GPT را در یک سمت و مقابلشان BIOS و MBR رو قرار بدیم. یعنی اگر نوع Firmware کامپیوترتان BOIS (یا همان Legacy BIOS) است باید نوع پارتیشن بندی هارد دیسک را MBR و اگر نوع Firmware کامپیوترتان UEFI (یا همان UEFI BIOS) است باید نوع پارتیشن بندی هارد دیسک را GPT در نظر بگیرید.
یکی از برتری های خوب UEFI نسبت به BIOS آن است که در UEFI می توانیم بازده بهتری از حافظه یا هارد دیسک های بالای 2 ترابایت داشته باشیم. همچنین BIOS یا MBR به تعداد و اندازه پارتیشن های دیسک (تا 4 پارتیشن بر روی هر دیسک و تا 2.2 ترابایت برای هر دیسک) محدود است ولی در مقابل مدل GPT می تواند دیسک یا پارتیشن های تا اندازه 9.4 زِتابایت بسازد. نکته مهم دیگر این است که GPT محدود به مشخصه EFI فایل سیستم خاصی نیست.
با UEFI نمی توانیم سیستم عامل های 32 بیتی قدیمی مثل Windows Vista، XP و … نصب کنیم چون پشتیبانی نمی شوند.
شاید کلمه CSM را دیده باشید. CSM یا Compatibility Support Module، یک نوع Emulator یا مقلد سیستم عامل هایی است که نمیتوانند با UEFI کار کنند و همچنین برعکس. مثلا ما سیستمی داریم که UEFI می باشد و می خواهیم Windows XP را نصب کنیم. می دانیم که نمی توانیم این سیستم عامل رو بر روی UEFI نصب کنیم، پس باید به دنبال گزینه CSM بگردیم و آن را فعال کنیم.